120-lecie linii kolejowej Prawy Brzeg Wisły – Sztutowo za nami!

15.10.2025

17 sierpnia 1905 roku oficjalnie otwarto odcinek linii na trasie Prawy Brzeg Wisły – Jantar – Stegna – Sztutowo. Razem z odcinkiem Gdańsk – Świbno oraz kolejową przeprawą promową przez Wisłę stworzona została linia kolejowa na trasie Gdańsk – Sztutowo. Głównym zadaniem nowo powstałego ciągu komunikacyjnego było zaopatrywanie Gdańska w produkty spożywcze z Żuław w ruchu towarowym, a także przewóz pasażerów wynikający z walorów nadmorskiego odcinka wzdłuż Zatoki Gdańskiej.

Jako ciekawostkę należy nadmienić, iż w celu ułatwienia przemieszczania się wewnątrz Wolnego Miasta Gdańska (w którego terytorium wchodziły Żuławy z Nowym Dworem Gdańskim) w 1924 roku uruchomiono bezpośrednie połączenie wąskotorowe pociągu pospiesznego Malbork – Gdańsk umożliwiając ominięcie kłopotliwej odprawy celnej w Tczewie i ponownej w Gdańsku. Warto jednak zaznaczyć, że był to pociąg pospieszny tylko z nazwy, choć w istocie pomijał pewne przystanki i się na nich nie zatrzymywał, to sama podróż trwała aż 5 godzin i 40 minut.

Parowóz WKAG nr 14 i obsługa pociągu pozują wraz z pociągiem pasażerskim na stacji Gdańsk Wąskotorowy w pierwszej dekadzie XX wieku. Autor i wydawca pocztówki Fritz Dahling prowadził zakład fotograficzny przy obecnym Podwalu Staromiejskim 93. Źródło: Ze zbiorów Grzegorza Fey.

Prom zakończył swoją działalność w 1956 roku, a lewobrzeżna część Gdańskich Kolei Dojazdowych została zlikwidowana w 1974 roku. Pomimo, że od dawna nie można już dojechać wąskim torem do stolicy województwa, pamiątką po tych czasach jest kilometraż mierzony od stacji Gdańsk Wąskotorowy – dzisiejsza stacja Prawy Brzeg Wisły rozpoczyna się w km 29,219.

MBd1-137 z pociągiem osobowym na stacji Sztutowo za czasów Gdańskich Kolei Dojazdowych; 05.1992. Fot. Ze zbiorów Grzegorza Fey.

Obecnie przewozy wzdłuż Bursztynowego Wybrzeża na trasie Prawy Brzeg Wisły – Sztutowo stanowią zasadniczy trzon pracy wykonywanej przez pociągi Żuławskiej Kolei Dojazdowej przewożąc w ciągu ponad 100 dni w roku nawet 90 tysięcy pasażerów. Okrągła rocznica powstania linii to idealny moment na podkreślenie, że Kolej Żuławska stała się przez ten czas niezwykłym środkiem transportu służącym zarówno mieszkańcom jak i turystom.

Współczesny pociąg Żuławskiej Kolei Dojazdowej w Mikoszewie; 05.2025. Fot. Przemysław Strzyżewski.

W dniach 3-5 października obchodziliśmy 120-lecie linii kolejowej Prawy Brzeg Wisły – Sztutowo. Świętowanie rozpoczęliśmy w piątek w Nowym Dworze Gdański, gdzie w Żuławskim Parku Historycznym odbyła się specjalna konferencja „Kolej Żuławska jako element dziedzictwa i tożsamości regionalnej”. Zaproszeni goście będący przedstawicielami samorządów, branży kolejowej, pozostałych zarządców kolei wąskotorowych w Polsce oraz nasi partnerzy mieli okazję wysłuchać ciekawych prezentacji:

• „Przeszłość i teraźniejszość kolei wąskotorowych regionów o wysokiej kulturze rolnej na przykładzie Kolei Kaliskiej i Gdańskiej” (Robert Matczak, SKPL Cargo).
• „Ponad 80 lat doświadczeń Wielkiej Brytanii w ratowaniu kolei wąskotorowych” (Andrew Goltz, polsko-brytyjski ekspert w zakresie turystyki i muzealnictwa kolejowego).
• „Żuławska Kolej Dojazdowa wczoraj, dziś i jutro” (dr Filip Bebenow, Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
• „Potencjalne znaczenie i perspektywy rozwoju kolei na Żuławach i Mierzei Wiślanej” (dr hab. Tadeusz Bocheński, Uniwersytet Szczeciński).

Po części konferencyjnej odbył się przejazd pociągiem specjalnym z parowozem Px48-1752 na trasie Nowy Dwór Gdański – Cyganek, gdzie goście udali się na wspólny lunch do Gospody Mały Holender w Żelichowie. Po zakończeniu wydarzenia, piątkowe popołudnie i wieczór upłynęły pod znakiem ostatnich przygotowań do weekendowego wydarzenia w kolejnych dniach.

W sobotę i niedzielę 4-5 października 2025 roku ogólnodostępne obchody przenieśliśmy na stację Stegna Gdańska. Dzięki uprzejmości naszych Partnerów, w obchodach 120-lecia linii Prawy Brzeg Wisły – Sztutowo gościnnie wzięły udział pojazdy, które przez lata były nieodłącznym elementem kolejowego krajobrazu Żuław: wagon motorowy MBd1-130, który przez ponad 30 lat pracował na Gdańskich Kolejach Dojazdowych oraz przedstawiciel serii Px48, czyli najpopularniejszych parowozów pracujących przy obsłudze żuławskich pociągów. Ponadto parowóz Las 4968, który nie ma co prawda bezpośredniego związku z Żuławami, ale jego ciekawa konstrukcja urozmaiciła wydarzenie. Dodatkowo pociągi obsługiwane były przez pojazdy eksploatowane na Żuławach czyli wagony motorowe MBxd2 oraz lokomotywy spalinowe Lxd2.

W ramach dwudniowego wydarzenia stacja Stegna Gdańska przeżyła niesamowite oblężenie. W sumie w ruchu było aż 5 składów różnych pociągów, które co kilkadziesiąt minut odjeżdżały i przyjeżdżały z wszystkich kierunków. Zorganizowaliśmy specjalny stacjonarny punkt sprzedaży, w którym oprócz biletów, gadżetów i pamiątek odwiedzający mogli podziwiać wystawę fotografii „Kolej Żuławska wczoraj i dziś” ukazująca 120 lat historii tutejszej wąskotorówki. Na najmłodszych czekały dmuchańce, wata cukrowa oraz stoisko z animacjami. Do dyspozycji był również punkt gastronomiczny z ciepłymi potrawami. Dodatkowo w specjalnym pociągu bufetowym dostępne były ciepłe i zimne napoje w tym piwo „Kolejarz” z lokalnego Browaru Gościszewo.

120-lecie linii kolejowej Prawy Brzeg Wisły – Sztutowo w liczbach:

• 26 736 kilometrów przejechanych przez pasażerów
• 4 709 przewiezionych pasażerów
• 1 252 sprzedanych gadżetów
• 765 kilometrów przejechanych przez pociągi
• 91 uruchomionych pociągów pasażerskich
• 40 pracowników i wolontariuszy
• mnóstwo uśmiechów i pozytywnych emocji 🙂

Dziękując za liczne pozytywne komentarze i dobry odbiór wydarzenia, chcielibyśmy się Państwu przedstawić. Za prawidłowym przebiegiem wydarzenia stało kilkadziesiąt osób – dzięki nim powstało wiele fantastycznych kadrów, podróże pociągami były bezproblemowe, a po imprezie zostało mnóstwo pozytywnych emocji w kłębach dymu i pary. Poznajcie ich! Oczywiście nie wszyscy z nas załapali się na zdjęciach – pracy były tak dużo, że nie było okazji do wykonania wspólnego pamiątkowego zdjęcia…

Główny organizatorzy, którzy przez pół roku planowali event w najdrobniejszych szczegółach to Artur, Filip, Jarek i Przemek. 34 wolontariuszy i pracowników ŻKD, którzy pracowali przy imprezie oraz przygotowaniu wydarzenia i infrastruktury: Artur, Bartek, Bartek, Czarek, Damian, Damian, Darek, Filip, Grzegorz, Grzegorz, Jakub, Janusz, Jarek, Józef, Karol, Karolina, Krzysztof, Łukasz, Łukasz, Marcin, Marika, Mariola, Mateusz, Mirek, Natalia, Przemek, Radek, Robert, Robert, Robert, Tobiasz, Wiesław, Wiktor, Wojtek oraz 6 wspaniałych maszynistów, pomocników i palaczy, którzy obsługiwali parowozy i wagon motorowy MBd1: Jacek, Krystian, Krzysztof, Marek, Roman, Ryszard. Duże brawa dla wszystkich, bez których ta impreza po prostu by się nie odbyła. Dziękujemy!

W tym miejscu należy również podkreślić zaangażowanie wszystkich podmiotów, które włączyły się w obchody 120-lecia linii kolejowej Prawy Brzeg Wisły – Sztutowo. Serdecznie dziękujemy za objęcie wydarzenia Patronatem Honorowym:

• Pani Barbarze Ogrodowskiej, Staroście Nowodworskiemu
• Panu Dariuszowi Klimczakowi, Ministrowi Infrastruktury
• Panu Mieczysławowi Strukowi, Marszałkowi Województwa Pomorskiego
• Panu Ignacemu Górze, Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

Dziękujemy naszym Patronom Medialnym:

• Radio Gdańsk
• TVP3 Gdańsk
• Kurier Kolejowy
• HelloMierzeja.pl

Ogromne podziękowania składamy również naszym Partnerom, którzy odegrali kluczową rolę nadając 120-leciu odpowiedni kształt i atmosferę. Wspólnie stworzyliśmy wyjątkowe wydarzenie!

• Stacja Muzeum w Warszawie i Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie za wypożyczenie wagonu motorowego MBd1 oraz wagonu 3Aw
• Muzeum Historycznemu w Ełku za wypożyczenie parowozu Px48-1752
• SKPL Cargo za wypożyczenie parowozu Las 4968
• Fundacji Grupy PKP za wsparcie transportu wypożyczonych pojazdów
• firmie „PAT-POL” Sławomir Rybacki za profesjonalny i sprawny transport wypożyczonych pojazdów
• Centralnemu Wodociągowi Żuławskiemu za możliwość poboru wody do parowozów
• Gospodzie Mały Holender za wyjątkową gościnę uczestników piątkowej konferencji