Kolejowy most obrotowy z 1906 r.
KOMUNIKAT DOTYCZĄCY REMONTU MOSTU W 2021 ROKU
Na trasie Żuławskiej Kolei Dojazdowej znajduje się do dzisiaj czynny wyjątkowy zabytek hydrotechniczny. Między miejscowościami Świerznica i Rybina zbudowano w latach 1905-1906, w ciągu linii Stegna – Nowy Dwór Gdański kolejowy most obrotowy na rzece Szkarpawie. Imponująca konstrukcja składa się z przęsła obrotowego o długości 37,5 m, wspartego na środkowym filarze głównym oraz krótszego przęsła stałego, opartego na filarze dodatkowym i jednym z przyczółków. Długość mostu wynosi łącznie 43,5 m.
![nius4](http://kolejzulawska.pl/wp-content/uploads/2014/07/nius4-1024x768.jpg)
Fot. Grzegorz Fey
Mechanizm podnoszenia i obracania mostu zamontowano na środkowym filarze. W pozycji „dla kolei” most jest wciągnięty na poduszki na przyczółku południowym i filarze północnym. Na filarze głównym wsunięty jest ponadto w dwie dodatkowe poduszki. Dzięki temu odprężone jest główne łożysko, zwane królewskim. Dodatkowym zabezpieczeniem jest rygiel, o budowie podobnej do rygla w obrotnicy (spotykanej jeszcze w niektórych w parowozowniach). Dla obrócenia mostu należy opuścić go z poduszek, by most oparł się całym ciężarem na łożysku królewskim. Wówczas możliwy jest obrót, realizowany systemem kół zębatych. Za „napęd” służy dwóch zwrotniczych, którzy wielkim kluczem wykonują dwanaście obrotów. Przy zabezpieczaniu mostu w pozycji „dla żeglugi” ponownie musi zostać on wciągnięty na poduszki. Unikalna budowla z 1906 r. wciąż jest obsługiwana zgodnie ze sztuką z początku ubiegłego stulecia!
W czasie ponad stu lat eksploatacji mostu nie omijały wypadki, które jednak – na szczęście – nie przyniosły wiele szkody. Podczas kampanii buraczanej 1943 r. pociąg ze Sztutowa wpadł do Szkarpawy, bo jego obsługa nie zdążyła na czas obrócić i zaryglować ruchomego przęsła. Po tym zdarzeniu wyposażono most w dodatkowe zabezpieczenie w postaci kluczy i zamków. Dopiero gdy most znajdzie się w pełni bezpiecznej pozycji możliwe jest wyciągnięcie kluczy z zamków i otwarcie rozjazdów zabezpieczających przed mostem. W zasadniczym położeniu rozjazdy kierują ewentualny pociąg na kozioł oporowy, dopiero po ułożeniu przebiegu przez most można przełożyć rozjazd i podać sygnał zezwalający na jazdę na semaforze.
![DSC_0679](http://kolejzulawska.pl/wp-content/uploads/2014/07/DSC_0679-1024x678.jpg)
Drezyna pod semaforem osłonnym od strony Stegny. Fot. Przemysław Strzyżewski
Na styku żeglugi i kolejnictwa doszło w latach pięćdziesiątych XX wieku do innego wypadku. Obsługa barki w warunkach złej widoczności, o zmierzchu uderzyła w most, spychając go z poduszek. Na szczęście nie naruszyło to konstrukcji mostu, co potwierdziła przeprowadzona przez Politechnikę Gdańską ekspertyza. Wprawne oko do dzisiaj znajdzie ślady po tamtym zdarzeniu…
![most obrotowy1](http://kolejzulawska.pl/wp-content/uploads/2014/07/most-obrotowy1-1024x678.jpg)
Pociąg osobowy do Nowego Dworu Gdańskiego przejeżdża przez most. Fot. Przemysław Strzyżewski
Za czasów PKP most był stale obrócony dla przejeżdżających pociągów. W sezonie żeglugowym obsadę mostu stanowiło dwóch zwrotniczych, którzy otwierali most dla jednostek pływających, nie mieszczących się pod rozłożonym mostem. Jedyną przebudową jakiej most doczekał się w 1984 r. było rozsunięcie barierek zabezpieczających o kilkadziesiąt centymetrów, by możliwe było prowadzenie pociągów towarowych z transporterami.
![100_0942](http://kolejzulawska.pl/wp-content/uploads/2014/07/100_0942-1024x768.jpg)
Fot. Grzegorz Fey
Po likwidacji w 1996 r. Gdańskich Kolei Dojazdowych most wpisano do rejestru zabytków. Na szczęście przetrwał okres zawieszonych przewozów bez większego uszczerbku. Przez chwilę, gdy remontowano zwodzone mosty drogowe w Rybinie, służył za tymczasową kładkę dla pieszych. Poza tym, most jest stale doglądany przez mieszkańców tak Rybiny jak i Świerznicy, bo stanowi jeden z elementów lokalnej tożsamości, niestety częściej doceniany przez przyjezdnych niż mieszkańców Żuław.
Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych użytkujące unikalny zabytek, uzyskało w 2014 r. dotację Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na wykonanie ekspertyzy mostu wraz z elementami projektu budowlanego.
![P1040826](http://kolejzulawska.pl/wp-content/uploads/2014/07/P1040826-1024x768.jpg)
„Pociąg na plażę” w drodze ze Stegny przejeżdża nad Szkarpawą. Fot. Grzegorz Fey
Pokazy mostu obrotowego można podglądać codziennie w okresach kursowania Żuławskiej Kolei Dojazdowej, ok. godziny 9.05 i ok. godziny 18.50. Jeśli są Państwo zainteresowani wynajęciem pociągu specjalnego połączonego ze specjalnie przeprowadzonym pokazem obracania mostu, prosimy o kontakt z przedstawicielami Towarzystwa.